کتاب ارواح شهرزاد by Shahriar Mandanipour

کتاب ارواح شهرزاد Reviews

• 
  فؤاد

  کتاب برای کسی که اول راهه، خیلی خوبه. خیلی داستان‌نویسی یاد نمی‌ده، اما در عوض دنبال اینه که یه مقدار به دانسته‌های مربوط به داستان نویسی عمق بده. و در این راه به عرصه‌های مختلف ناخنک می‌زنه، از فلسفه و روانشناسی تا نقد ادبی و زبانشناسی. اینه که به عنوان کتاب اول مناسب نیست، اما بعد از آشنایی با عناصر داستان، برای تعمیق دانسته‌ها کتاب خوبیه.
  
  نکات منفی
  کتاب خیلی وقت‌ها در حال حکم صادر کردنه که فلان چیز منسوخ شده و بهمان چیز مال نویسنده‌های «دو پولی»ـه. مدام در حال نفی کردن انواع مختلف داستان‌نویسیه (مخصوصاً پیکان حمله‌ش به طرف داستان‌های ژانر عاشقانه، پلیسی و فانتزیه) و اثبات کردن این که نوع خاصی و مکتب خاصی از داستان‌نویسی نوع و مکتب درست و حقیقیه.
  
  برای مثال اگه یک نویسندهٔ ژانر پلیسی یا فانتزی سراغ این کتاب بره، کتاب بهش یاد نمی‌ده که در همون ژانری که هست یه داستان بهتر بنویسه، بلکه با نفی کردن ژانری که در اون فعالیت می‌کنه، سعی می‌کنه به زور منطق و استدلال (که اکثراً هم تقلیدهایی نه چندان قوی از استدلال‌های متفکران غربی هستن) نویسنده رو متقاعد کنه که از ژانر خودش دست برداره و در ژانری بنویسه که کتاب تبلیغ می‌کنه. این نگاه و تفکر بیشتر متعلق به یک «مانیفست»ـه، و نه یک آموزش داستان‌نویسی.
• 
  Fateme Beygi

  شهرزاد قصه گو؛ نسخه ی مدرن
  معرفی کتاب
  " کتاب ارواح شهرزاد: سازه ها، شگردها و فرم¬های داستان نو" در قطع رقعی و با جلدی شومیز در سال 1383 توسط انتشارات ققنوس منتشر شده و تا سال 89 سه بار تجدید چاپ گشته. طرح جلد آن تصویر روشن و محوی از شهرزاد قصه گو را با کتابی در دست که در میان زمینه ی تیره قرار دارد، نشان می¬ هد. نام شهریار مندنی پور که پیش تر او را به عنوان نویسنده ای فرم گرا می- ناسیم، با رنگی سفید در بالای عنوان کتاب آمده. مندنی پور برای مخاطب ایرانی با مجموعه داستان های "مومیا و عسل" و "شرقِ بنفشه" و رمان دو جلدی "دلِ دلدادگی" به عنوان نویسند ه ای که ساختار و زبان داستان برایش اولویت به سزایی دارد، آشناست. درست است که مندنی پور در مقدمه اش اشاره می کند که کتاب برای تمامی مخاطبان علاقه مند به این حوزه مناسب است اما از نظر نگارنده این کتاب بیشتر برای کسانی کارآمد است که منابع ابتدایی را مطالعه کرده و دستی در نوشتن یا نقد داستان دارند؛ زیرا که تنها این چنین افرادی در پی یافتن پاسخ برای سوالاتی همچون این که در چه هنگامی زمان فعل روایت دچار تغییر می¬شود، چه زمانی نثر باید محاوره باشد و چه زمانی رسمی، لحن در کجا بروز پیدا می¬کند و یا اتمسفر چیست و چگونه خلق می-شود و ... برمی¬آیند.
  او در این کتاب 342 صفحه¬ای، طی چهارده فصل به همراه یک مقدمه و یک ضمیمه(آشنایی با داستان نو) به معرفی و توضیح ساختار و عناصر تشکیل دهنده¬ی داستان می¬پردازد. فصل¬های کتاب که نویسنده با بهره¬گیری از نام شهرزاد در کنار ترکیب¬های دیگر، به نوآوری¬ای برای نام¬گزاری¬شان دست زده، شامل عناصر شکل¬دهنده¬ی داستان هستند؛ از جمله، نُه پرسش ابوالهول(چرایی نوشتن)، ارواح شهرزاد( شخصیت)، آواز بر تَل برج بابل(نثر)، سپیده دمان شهرزاد( زاویه دید)، ثانیه¬های شنی شهرزاد( زمان) و ... . مقدمه را اشاره¬های نویسنده به چگونگی نگارش این کتاب و جمع آوری اطلاعات آن تشکیل می¬دهد. او ذکر می کند: « این کتاب حاصل هزاران ساعت خواندن و خواندن رمان و داستان و حکایت و فیلمنامه و ...تئوری و فکر و پرسش و درنهایت فیش¬برداری است؛ از گاه نوجوانی و ابتدای دانایی به نادانی... .» این چهارده فصل ساختار یک داستان را از پیش از نوشتن تا قسمت ابتدایی، میانه و پایان¬بندی را شامل می¬شوند که هر کدام ده صفحه یا بیشتر هستند. وی در طی این فصول به معرفی مختصر یک به یک عناصر تشکیل دهنده¬ی داستان همچون زاویه¬ی دید، نثر، شخصیت¬پردازی، فضاسازی و ... پرداخته و سپس دگرگونی¬هایی را که طی گذر سال¬ها و عبور ادبیات داستانی از بستر مکتب¬ها و جنبش¬های ادبی متفاوت، بر هر کدام از این عناصر وارد آمده، شرح می¬دهد. به عنوان مثال بیان می¬کند که می¬توان به شیوه¬ی پیشینیان عمل کرد و دانای کل مداخله¬گری را به کار گرفت که در جای¬جای روایت داستان حضور پیدا کرده و قضاوتی را نسبت به شخصیت¬ها وارد می¬کند یا پیشاپیش از وقوع برخی اتفاقات اطلاع دهد؛ زیرا که در آن دوران هنوز باور این که کسی بالاتر از تمامی آدمیان قرار دارد که بر همه چیز آگاه است، در تفکر جامعه جایگاه ویژه¬ی داشته. او ادامه می¬دهد که در عوض آن روش کهنه که برای زمان خود مناسب بوده، به شیوه¬ای امروزی¬تر عمل کرد و از زاویه¬ی دید نمایشی¬ای بهره گرفت که تنها آن¬چه که از دریچه¬ی چشمانش قابل رویت است را نشان مخاطب می¬دهد. بی هیچ پیش¬داوری و توضیحات اضافه¬ای. زیرا که در زمان حال آن باور قدیمی جای خود را به عدم قطعیت و نسبی بودن حقیقت داده. در ضمیمه نیز تنها از منظر تقابل کارکرد کلاسیک و مدرن به همان عناصر داستانی ذکر شده می¬پردازد اما این بار به صورتی کوتاه¬تر و در حدود دو یا سه صفحه. این فصل به نوعی چکیده و جمع¬بندی کل مطالب محسوب می¬شود.
  از دلایل برتری این کتاب نسبت به دیگر آثار تالیفی ایرانی در این زمینه می¬توان به این نکته اشاره کرد که نه تنها مباحث ذکر شده در این کتاب، به روزتر هستند و نویسنده از حداکثر منابع ایرانی و خارجی حوزه¬ی مورد نظر بهره گرفته، بلکه نتیجه¬ی بررسی ها و نکته¬برداری¬های خود را به عنوان یک نویسنده در اختیار مخاطب قرار می¬دهد. بنابراین این کتاب از منابع ابتدایی¬ای چون "عناصر داستان" و "ادبیات داستانی" هر دو نوشته¬ی جمال میرصادقی و منتشر شده در سال¬های 1364 و 1366 و "هنر داستان نویسی" اثر ابراهیم یونسی و چاپ شده در سال 1341 که صرفا جبنه¬ی تعریفی و توضیحی دارند، در مرتبه¬ای بالاتر قرار می¬گیرد. زیرا که این کتاب¬ها تنها در جایگاه منابع اولیه کارآمدند و مباحث بیان شده در آن¬ها بیشتر جنبه¬ی کلی دارد. حتی گاهی نیز به شدت تحت تاثیر ترجمه¬ی اصطلاحات غربی ادبیات داستانی هستند. علاوه بر این، اغلب نمونه¬هایی که در آن ها برای مثال آورده شده، از رمان¬ها و داستان¬های خارجی است. اما مندنی پور نمونه¬های خارجی و ایرانی را به موازات هم در شرح موضوع مورد نظر به کار می¬گیرد.در ضمن وی به جزئیاتی می¬پردازد که تا پیش از این برای مخاطب ایرانی ناآشنا بوده و یا از طریق منابع خارجی اطلاعاتی درمورد آن¬ها کسب کرده بوده که احتمال عدم درک درست مخاطب از آن¬ها وجود داشته.
  نویسنده بخش جدایی را به منابع یا کتاب¬شناسی اختصاص نداده است اما مخاطب پیگیر می¬تواند به تمام کتاب¬های آموزشی و رمان¬هایی که نامشان در جای¬جای اثر برده شده، رجوع کنند و از آن¬ها بهره بگیرند. از جمله¬ی آن¬ها می¬توان به هزار و یک شب، جوامع الحکایات، یهودی سرگردان و ... اشاره کرد.
  
  (یادداشت معرفی این کتاب، منتشر شده در سایت گزارش هنر:
  
  http://gozareshehonar.ir/%D9%86%DA%AF... )
  
  شهرزاد قصه گو؛ نسخه ی مدرن
  
  نقدی بر کتاب ارواح شهرزاد: سازه ها، شگردها و فرم های داستان نو
  
  کتاب ارواح شهرزاد: سازه ها، شگردها و فرم های داستان نو نوشته ی شهریار مندنی پور در در قطع رقعی و با جلدی شومیز در سال 1383 توسط انتشارات ققنوس منتشر شده و تا سال 89 سه بار تجدید چاپ گشته. مندنی پور که پیش تر او را به عنوان نویسنده ای فرم گرای ایرانی با مجموعه داستان های "مومیا و عسل" و "شرقِ بنفشه" و رمان دو جلدی "دلِ دلدادگی" می شناسیم، نشان داده که ساختار و زبان داستان برایش اولویت به سزایی دارد. در این کتاب طی چهارده فصل و یک مقدمه و یک ضمیمه به توضیح ساختار و عناصر داستانی پرداخته شده.
  مقدمه ی کتاب شامل توضیحات نویسنده در مورد هدفش برای نگارش و جمع آوری چنین مطالب می شود. او ذکر کرده که این نیاز را به عنوان یک نویسنده و یک مخاطب ادبیات داستانی دیده که از تجربیات خودش بهره بگیرد و نکاتی را که در تمام این سال ها از مطالعه ی منابع مختلف این حوزه و کلاس های آموزشی از سرگذرانده و برگزار کرده، تهیه کرده در قالب یک کتاب گرد هم آورد. چهارده فصل دیگر نیز ساختاری جستارگونه دارند که طی یک مقدمه ی مختصر پیرامون تعریف عنصر مورد نظر و سپس به شرح جایگاه و چگونگی حضور و پرداخت این عنصر در روایت کلاسیک، تغییراتی که در گذر سال ها از سر گذرانده و جایگاه و نوع پردازش مدرن آن می پردازد. مولف سعی کرده به سادگی به شرح و بسط عناصر مورد نظر اعم از شخصیت، نثر، زاویه دید، زمان، پیرنگ روایت، لحن، تعلیق، حقیقت مانندی و ...بپردازد. اما در برخی موارد کلمات مهجور یا بسیار ادبی موجود در نثرش کمی آزاردهنده می شود و بعضی از فصل ها نیز به نظر برای مخاطب معمولی-آن طور که وی در مقدمه ی خود به آن ها اشاره کرده بوده- سنگین به نظر می آید؛ چون این چنین مخاطبی که تنها علاقه مند به حساب بیاید هنوز بر مباحث ابتدایی تسلط ندارد تا بتواند چیزهایی مثل تغییر زمان افعال در یک روایت، روایت ریزبین، تعلیق غیرمستقیم و مستقیم، راوی دروغ گو-متوهم و یا خیال باف، لحن و اتمسفر، پیرنگ روایت، راوی سوم شخص محدود، راوی نمایشی و تک گویی درونی را درک کند. بنابراین به نظر می آید که این کتاب مناسب افرادی باشد که یا دستی در نوشتن داستان یا نقد داستان دارند یا مخاطب جدی تر ادبیات داستانی محسوب می شوند، نه صرفا علاقه مندان به این حوزه. همین مباحث مذکور هم باعث برتری کتاب نسبت به سایر کتاب های این چنینی در همین زمینه می شوند. کتاب هایی چون "عناصر داستان" و "ادبیات داستانی" هر دو نوشته ی جمال میرصادقی و منتشر شده در سال های 1364 و 1366 و "هنر داستان نویسی" اثر ابراهیم یونسی و چاپ شده در سال 1341. فصول تمامی این کتاب ها را تعریف و تشریح عناصر داستان تشکیل می دهد و همگی هم از مثال های گوناگون بهره گرفته اند و هیچ کدام تمرینی برای نوشتن ندارند و کتاب ارواح شهرزاد نیز از این قاعده مستثنی نیست اما تاکید مولف-حتی در عنوان- بر شیوه ی نوی نگارش داستان است و او با ظرافت، نکاتی که تا پیش از این ناگفته یا دقیق گفته نشده را برای مخاطب خویش بیان می کند. چیزی که نیاز مخاطب حرفه ای و نگارش امروزی است. از همین جهت می توان این کتاب را مکمل منابع ابتدایی ادبیات داستانی دانست. کمبودهایی در توضیح مفصل تک به تک عناصر دارد- البته که بسیاری از این مفصل گویی ها دیگر به کار منتقدان می آید وگرنه که خیلی از این زیرمجموعه ی عناصر همچون راوی دانای کل مداخله گر یا شخصیت های تیپیک در نگارش معاصر منسوخ شده یا در شکلی تازه جلوه گر شده اند- اما اگر همان طور ��ه ذکر شد به عنوان مکمل کتاب های پیش از خودش به آن نگاه شود، آن موقع جامع و کامل به حساب می آید.
  فصول چهارراه های شهرزاد یک و دو، شهرزاد کشی و پیاده گرد خانه ی پدری مجموعه ی مقالاتی هستند که مندنی پور در جاهای دیگر ارائه یا چاپ کرده است. این مقالات آن چنان بی ربط به موضوع کلی کتاب که عناصر داستان باشد، نیست زیرا که فصل شهرزاد کشی یک به حقیقت مانندی، آشنایی زدایی و جریان سیال ذهن، در فصل دوم ِ همین عنوان به تعریف ادبیات و هدفش در دوران کلاسیک و دوران امروزی و تفاوت مکتب های ادبی پیرامون همین مسئله، در شهرزاد کشی نیز به ظرفیت یک زبان برای خلق شیوه های بیانی جدید و در پیاده گرد خانه ی پدری به رویایی سنت و مدرنیسم و پیدایش مدرنیسم در ادبیات ایران پرداخته. شاید بتوان فصل اول و دوم این بخش را به عنوان مباحثی غنا بخش به دیگر موضوعات به حساب آورد اما دو فصل دیگر جایی در این کتاب ندارند زیرا که آن چه که از عنوان برمی آید مربوط به ساختار و عناصر داستان است نه کلیت ادبیات/ادبیات داستانی و مخاطب پیگیر می تواند در جایی دیگر به سراغ آن ها برود.
  ضمیمه ی کار نیز بخشی زاید است. جز چند سطر که حرف تازه ای برای گفتن دارند، مابقی گفته ها در چهارده فصل پیشین آمده و نویسنده می توانسته این جملات را نیز در لابه لای آن سطور جای بدهد. قابل قبول نیست که بگوییم او برای تاکید بر فرم داستان نو این کار را کرده زیرا که از ابتدای کار هم نگرش او- که حامی و مشوق داستان نوست- در جای جای اثر حکم فرما بوده و سیر توضیحات از کلاسیک به مدرن گواه این مدعاست. پس دیگر نیازی حس نمی شود که بخشی این چنین جداگانه و در عین حال کوتاه به این مبحث اختصاص داده شود. حتی با به کاربردن بیان و مثال های متفاوت با قسمت اولیه ی کتاب مخاطب با یک نگاه متوجه می شود که محتوا چیز آن چنان ناگفته ای در خود ندارد.
  در پایان باید خاطر نشان کرد که کتاب بخشی مختص برای اشاره به منابع مورد استفاده ندارد بلکه در طول کار از کتاب ها یا رمان هایی که مورد استفاده قرار گرفته اند، به طور مستقیم نام برده شده و بیشتر مطالب استنتاج نویسنده از تمامی مطالب مرتبط در حوزه ی مورد نظر بوده است.
  
  فاطمه محمدبیگی-کارشناس ادبیات داستانی
  زمستان 94
  
  
  
• 
  Miss Ravi

  خوبیش اینه که خواننده رو داستان‌نویس مبتدی فرض نمی‌کنه، می‌دونه که خواننده‌اش چیزایی درباره‌ی مبانی داستان‌نویسی و اصول اصلی اون می‌دونه و حالا اومده سراغ این کتاب تا چیزایی بهش اضافه کنه. این چیزا هرچند جزئی‌ ولی کاربردشون اثری متفاوت خلق می‌کنه.
• 
  Ahmad Sharabiani

  The book of shahrzad's ghosts, Shahryar Mandanipour
  عنوان: کتاب ارواح شهرزاد؛ نویسنده: شهریار مندنی‌ پور؛ تهران، ققنوس، 1383، در 342 ص؛ شابک: 9643114953؛ چاپ سوم 1389؛ شابک: 9789643114954؛ چاپ چهارم 1392؛ موضوع: داستان نویسی؛ سازه ها، شگردها و فرم های داستان نو قرن 21 م
  کتاب چهارده فصل دارد با یک مقدمه و یک ضمیمه
  
• 
  Omid Kamyarnejad

  کتاب فوق العاده خوب و عالی بود. به خصوص واسه کسانی که دوره ی نویسندگی را می گذرونند و یا می خوان اطلاعات جامع و کافی داشته باشند. لذت بردم واقعاً.
• 
  Roya

  از کتابخونه گرفتم اما دلم میخواد داشته باشم ش، هرازگاهی برش دارم و یه فصل شو دوباره بخونم
• 
  Bahman Bahman

  بخشی از کتاب: "شخصیت، یکی از سازه ها، یا عناصر داستان است. همراه با روند تاریخ که شخصیت فرد، تک بارگی ( فردیت ) یا انسان تک و تار و تنها، از توده های تاریخی بیرون کشیده شد و صاحب اهمیت گردید که در همین دوران هم تصادفی نیست پدید آمدن علم روان شناسی شخصیت داستانی هم به نسبت سایر سازه های داستان، صاحب ارج و اهمیت بیش تری گردید. مثلا همچنان که پلات ( پیرنگ ) اهمیت ارسطویی، و سپس اهمیت رئالیستی اش را از دست داد، یا ساحتی دیگر از آن جلوه گر شد، یا همچنان که ماجرا و حادثه پردازی ( به قصد سرگرمی و هیجان خواننده ملال گرفته ) به خصوص با شورشگری های دلچسب رمان نو اهمیت خود را از دست داد، و سینمای هالیوودی، و تلویزیون، زحمت این کار را از دوش رمان و داستان برداشتند؛ شخصیت منزلت تازه ای پیدا کرد در داستان. همچنین، همچنان که عکس و فیلم، امکان تصویر کردن تصاویری از سرزمین های دوردست و ناشناخته را فراهم آوردند، مکان پردازی ( جای گاه ) و مسئولیت ارائه تصاویر از مکان های نادیده، به شیوه کیپلینگ و حتا کنراد، از گرده داستان برداشته شد. و اصلا جذابیت این کار، که زمانی باعث می شد رمان هایی که ماجرایشان در سرزمین های دوردست رخ می دهد، دست به دست بگردند، نیز از میان رفت. ( اما بد نیست که همین جا، یادآوریم چرخه های گونه ای تکرار، یا تشابه را در مسیر تحول و تکامل: این گونه که در این حوزه مورد بحث ما، اگر مکان های نادیده و ناشناخته قاره ها، در رمان های جدید رخت بربستند، اما با پدیداری رئالیسم جادویی، نوعی دیگر از مکان عجیب و نادیده، مثل ماکوندو و کومالا ( پدرو پارامو ) پدیدار شد. این بار مکان اما خیالی است. )"
• 
  Atefe Dtr

  کتاب خیلی ساختار ساده و منطقی‌ای داره. مندنی‌پور از عناصر داستان بحث می‌کنه و خب اغلب چیزهایی که می‌گه برای خواننده‌ی غیرعمومی جدید نیست. اما من نثر و شیوه‌ی پرداختش به مسائل رو دوست داشتم.
  نکته‌ی مهم این کتاب ادعاییه که نویسنده در جای‌جای متن می‌کنه؛ اینکه ادبیات معاصر ما چه نثر و چه نظم وارداتی و تقلیدی نیستند. برای اثبات مدعاش هم مثال می‌زنه. از نظر مندنی‌پور ایجاد اشکال جدید در داستان‌نویسی مشروط به تکامل زبانیه و نه وارد کردن خودآگاه یک شکل به صورت تقلیدی.
  این دید که مخالف اغلب دیدهای جاافتاده‌ست برای من جالب بود.
  فصل تبدیل جهان به کلمه و شهرزادکشی رو خیلی دوست داشتم چون کلی‌تر از ادبیات بحث می‌کنه.
  در کل که کتاب خوبیه برای ناآشنایان با عناصر روایت.
• 
  Thecritic

  This is a great textbook on contemporary writing.
• 
  Ali shahbaz

  اگر حرفهایی را که مندنی پور (به مانند بسیاری از اساتید دیگر فنون و علوم که در برابر وسوسه نظریه پردازی غیر علمی درباره زبانشناسی نمی‌توانند مقاومت کنند) درباره مسائل مرتبط با زبان شناسی میزند کنار بگذاریم، کتاب خوبی است.
• 
  saaman

  یک راهنمای خوب برای کسانی که می خواهند داستان بنویسند
• 
  Ehsan

  مگر جاهایی که مسحورِ -کمی بی‌انصافانه‌ و اغراق‌آمیزه ولی- نظریه‌پردازی‌هاش می‌شه، خوب بود و باز، به تجربه‌ی نثر و نوشتار مندنی‌پور لذت‌بخشه.
• 
  Ali zand

  
  نویسنده درباره این مجموعه می‌گوید: «در این کتاب نتیجه‌هایی که سال‌های سال از دل داستان‌ها استخراج کرده‌ام، یا گزاره‌هایی را که حاصل تجربه‌های داستان نویسی و تلاش نگره‌پردازی‌ام بود، آورده شده‌اند. بخش (جستار) از این کتاب از سازه‌های داستان، مانند شخصیت‌پردازی (مخلوط/ مرکب)، زاویه دید، جای گاه (زمان/ مکان) و گوهر اصلی داستان: زبان سخن می‌آورند؛ و علاوه بر این‌ها، جستارهایی، شگرد (تکنیک)های اساسی و شاید نگاهی تازه به شگردهایی از هنر داستان نویسی (تعلیق/ اندروای مصنوعی و طبیعی...آن داستانی...پلات روایت) را عرضه و پیشنهاد می‌کنند. سپس به نیت شناسایی پندار، کردار و گفتار ادبیات داستانی ایران و به سودای بحث بر پرسپکتیو این ادبیات، چند نگره بر ادبیات ایران و گوهره (جنس، کارکرد، هدف) ادبیات بر کف تقدیم نهاده می‌شود. در انتهای کتاب هم، ضمیمه‌ای هست، که آشنایی با داستان نو را مقدمه می‌چیند و گرد اصطلاحات و اطلاعات داستانی و نقد می‌گردد.».
• 
  یک نفر داستان‌خوان

  شگفت انگیز
  نثری سخت و غامض
  مطالبی جدید و دیگاهی نو
• 
  Mehrbanoo sh

  کتاب به نوعی کتاب آموزشی داستان نویسی به شمار میاد و خوندنش برای علاقمندان جالبه. اما بنظر من یه مقدار درگیر زیاده گویی و توضیحات زیاد شده که بجای این کار میشد از مثالهای بیشتری برای توضیح استفاده کرد.