Fantoompijn by Arnon Grunberg

Fantoompijn Reviews

• 
  Майя Ставитская

  "Phantom Pain", a novel from 2000, Grunberg is no longer a novice, he has three books under his belt, including the Blue Mondays award for the best debut, a cheat campaign is ahead with the writing of another novel under a pseudonym, which independent experts also recognize as the best debut, and then a scandal will break out. Small and local, but still. During which the writer will convincingly prove that he is entitled to an award: "You did not evaluate a person, but his work!" Thyrza is ahead, but for now...
  
  Grunberg is not for nothing recognized by the totality of his deeds as the best, his physiological prose, saturated with a lot of not the most appetizing details, gives rise to a lively response, if not in the mind and heart, then at the emotional level. And it's not even scary that this feeling is disharmonious, uncomfortable. No one promised to always stroke only the wool.
  
  Grunberg, apparently, is really good and writes funny, but the charm and humor of his prose were lost in translation, leaving behind a phantom pain.
  
  Духовно богатые душевнобольные
  Писательство — это разновидность каннибализма. Вначале заглатываешь свою жизнь с потрохами, а затем изрыгаешь ее наружу.
  Мне всегда казалось, что писательство - это немного другое. Сильно другое. Это поить кровью сердца того симбионта, который выбрал тебя носителем и служить ему со всем возможным усердием. А он за то поможет тебе создать нечто из ничто (если вы понимаете, о чем я). Ну это потому, что я не носитель писательского таланта. Ему, Арнону Грюнбергу, признанному лучшим писателем Нидерландов, виднее.
  
  Не то, чтобы голландская литература такой уж маяк для мирового литературного процесса, но некоторое значение имеет, как любая другая национальная (албанская, намибийская). Сейчас для нас большее, потому что роман Грюнберга "Тирза" в коротком списке премии Ясная поляна, а это книга такого свойства, что кроме неприязни к героям на всем протяжении чтения мало что испытываешь, вдобавок в ней немыслимое количество вещей, которые в литинтернетах называют красивым словом "бесячие", но при этом книга неожиданно и крепко цепляет, заставляет думать о себе, делиться впечатлениями. Захотелось узнать об авторе больше.
  
  "Фантомная боль" , роман 2000 года, Грюнберг уже не новичок, за плечами три книжке, в том числе отмеченные премией за лучший дебют "Синие понедельники", впереди читерская акция с написанием еще одного романа под псевдонимом, который независимые эксперты также признают лучшим дебютом, а потом разразится скандал. Небольшой и локальный, но все же. В ходе которого писатель убедительно докажет, что имеет право на награду: "Вы же не человека оценивали, а его труд!" Впереди Тирза, а пока...
  
  История не самого адекватного человека, оглушенного ранним литературным успехом - его роман становится бестселлером, со всеми прилагающимися бонусами: деньги, уважение, кредит доверия (включающий и финансовые кредиты). Герой воспринимает происходящее как должное, живет не по средствам. Будучи женатым отцом маленького сына, путается со случайными женщинами, имеет любовницу и еще одну, производя впечатление полного мудака (простите мой французский).
  
  Подобный образ жизни предсказуемо приводит его на край долговой ямы, для поправки бюджета Роберт Мельман решает написать кулинарную книгу (люди любят про еду), да не простую, а с холокост-подтекстом, "Польско-еврейская кухня. Кулинарное искусство после Аушвица". И новые потоки золотого дождя обрушиваются на него. Не то, чтобы это принесло в итоге много счастья ему и близким, все-таки психическая неадекватность и безответственность не те качества, которые способствуют.
  
  Но Грюнберг не даром признан по совокупности деяний лучшим, его физиологичная, насыщенная множеством не самых аппетитных подробностей, проза рождает живой отклик если не в уме и сердце, то на эмоциональном уровне. И не страшно даже, что чувство это дисгармонично, дискомфортно. Никто не обещал гладить всегда только по шерсти. Я не люблю психов ни в жизни, ни в литературе, отношусь к ним с опаской, потому книга не моя.
  
  Есть один нюанс, о котором не могу не сказать, парень из Нидерландов, которого я читаю на Гудридс, высоко оценил эту книгу и хорошо о ней отозвался. Грюнберг, видимо, вправду хорош и пишет смешно, но обаяние и юмор его прозы потерялись в переводе, оставив по себе фантомную боль.
• 
  Tom Kenis

  Worth a read, if only for this one phrase:
  “Nu nog lenzenspul,” zei ik, “dan zijn we weer het heertje.”
  
• 
  Liv

  This really was not my kind of book, I did not enjoy it so much. It was a little scattered in terms of the prose, so following it was really hard when it jumped back and forth in time.
  The protagonist was very eccentric and a little crazy, he was not a likeable person.
  The actual point to the novel, I'm not really sure. Admittedly odd points I found humorous, but overall I found the novel disturbing and not very enjoyable.
  The only real reason I picked this up, was for class, so hopefully the next book I read will be much more enjoyable!
• 
  André

  De Nederlands joodse schrijver Arnon Grunberg (geb. 1971 te Amsterdam) was amper drieëntwintig toen hij debuteerde met zijn roman Blauwe maandagen. Het boek sloeg enorm aan bij publiek en critici. Ook zijn opvolger Figuranten ( 1997) kende een groot succes en werd zelfs genomineerd voor de Gouden Uil 1998. Hij was zowat de jongste schrijver uit de geschiedenis die het Nederlandse boekenweekgeschenk mocht schrijven en met met zijn polemiserende essays en columns voor diverse kranten en tijdschriften heeft hij zich zowat tot het 'enfant terrible' van de Nederlandse literatuur gemaakt.
  Met Liefde is Business (een een vreemdsoortige novelle in dichtvorm) uit 1999 riep hij heel wat gemengde gevoelens op en dat zelfde geldt heel waarschijnlijk ook voor zijn nieuwste roman Fantoompijn.
  Arnon Grunberg woont al enkele jaren in New- York maar vliegt over naar Nederland wanneer dat nodig is. Dat leven in New-York heeft zijn schrijven duidelijk beïnvloed maar zijn grimmige humor blijft op en top Europees net zoals dat bij zoveel Europeanen het geval is die over de grote plas wonen.
  In Fantoompijn is de schrijverRobert G. Mehlman het hoofdpersonage. De man waant zich een groot schrijver omdat hij ooit een matig succes had maar de aandacht blijft niet duren, zijn boeken worden verramsjt en het grote publiek weet niet eens meer dat Robert G. Mehlman bestaat. De uitgevers weten dat wel en dringen aan op boeken waarvoor ze al een voorschot hebben verleend. De banken herinneren zich zijn naam nog beter want de schulden beginnen zich op te stapelen.Toch loopt de man rond met het idee dat hij op een dag zijn opus magnum gaat schrijven. Want hij wil in alles zijn vader overtreffen. Zijn vader was een middelmatig competitietennisser die op nummer 268 van de wereldranglijst stond en voor het leven geschorst werd toen hij zijn tegenstander een beet in de fraai gevormde kuiten gaf. Zijn moeder die Auschwitz nauwelijks overleefd heeft maakte van zijn vader een mytische held die hij in het geheel niet was.
  Robert G. Mehlman emigreerde van Nederland naar de Verenigde Staten. Het was geen verplichte emigratie maar toch voelt hij zich altijd en overal ontheemd. Hij voelt zich ook nooit ongelukkig op het ogenblik dat hij ongelukkig zou moeten zijn. Dat gevoel komt pas later als een fantoompijn opdagen als hij iets of iemand kwijt is.
  Hij is ook altijd naar zichzelf op zoek en ontmoet tijdens deze zoektocht mensen die een deel van leven gaan uitmaken zoals zijn vrouw en enkele minnaressen. Zijn vrouw die hij de sprookjesprinses noemt is een psychiater die mensen met suïcide neigingen moet begeleiden. Hun relatie is ook als een soort therapie begonnen en geëindigd in een huwelijk dat misschien wel gelukkig had kunnen zijn als Robert G. Mehlman er van meet af aan niet van overtuigd geweest was dat geluk niet bestaat. Deze fanatieke houding schrikt vrouwen niet af maar blijkt ze wel aan te trekken. Seks buiten het huwelijk is voor Mehlman net uit als voor heel wat personages uit de romans van Nobelprijswinnaar Isaac Bashevis Singer een noodzaak. Toch dreigt telkens het gevaar dat hij voor de vrouwen met wie hij enkel buitenhuwelijkse seks wil hebben iets wat je liefde kan noemen gaat voelen.Maar dat kan niet want die liefde is enkel voor de wettige echtgenote bestemd waar hij minder seks mee heeft dan met zijn minnaressen.
  Tijdens een langdurige afwezigheid van zijn vrouw, ze moest voor een psychiaterscongres naar Europa, leert hij een vrouw kennen in wier gezelschap hij eindelijk dé langverwachte bestseller gaat schrijven. Maar het is niet het grote literaire werk waar hij van droomde maar wel een kookboek dat hij uit geldnood en onder druk van zijn uitgever in een mum van tijd ineen flanst en dat de welsprekende titel De Pools-joodse keuken in 69 recepten. Koken na Auschwitz draagt. Dit boek veroorzaakt een wereldhype, maakt van hem een miljonair maar drijft hem tevens ook tot waanzin.
  De vrouw van Robert G.Mehlman wou nog net voor hij haar ging verlaten een kind van hem. Hij willigt deze wens in en verwekt een zoon bij haar die de naam Harpo Saul meekreeg. Het is deze zoon, die volgens zijn moeder veel op vader lijkt, die de story van Robert G Mehlman vertelt.
  Fantoompijn is een tragikomedie die echter bij vele lezers zal overkomen als een slapstick. Somige scènes zijn zo absurd dat je niettegenstaande de tragische achtergronden de slappe lach krijgt. Het is een boek dat Woody Allen met succes zou kunnen verfilmen al wals het maar om de manier waarop Arnon Grunberg de joodse identiteit op de korrel neemt.
  Ook in dit boek maken we andermaal kennis met de voorliefde van de auteur voor seks zonder emoties waar toch ongewild liefde komt bij kijken.
  Persoonlijk vind ik Fantoompijn een geslaagd boek dat het vooral van zijn grimmige humor moet hebben. Alhoewel het hoofdpersonage Robert G. Mehlman schitterend geportretteerd wordt vind ik Figuranten toch nog altijd een tikkeltje sterker en origineler.
  Dat maakt wel dat ik na de lezing van dit boek een beetje aan fantoompijn leed want hij had Elvira (een vrouwelijk personage uit Figuranten) ijskoud uit het boek geämputeerd!
  
  
  
• 
  Wouter

  Dit ging werkelijk helemaal nergens over maar vermakelijk was het wel.
• 
  Alain Verheij

  Ongelofelijk grappig en deprimerend
• 
  Louis Waelkens

  Gek meeslepend boek met grappige situaties maar naar het einde toe verloor ik mijn aandacht wat. Toch blij het te hebben gelezen.
• 
  Amberly

  Randomly drawn to the cover in the library; here's another one about writers and ego. About a dozen brief moments of awesome insight dotted through an otherwise dull book, short on plot and description, long on endless call-backs to mindless cruft ... I kept reading hoping something might gel ... nope.
• 
  SillySuzy

  Verhaal over de vader van Harpo Saul Mehlman, Robert G. Mehlman, een gemankeerde schrijver die getrouwd is met Prinses Sprookje, die psychiater is en wiens patiënten steeds zelfmoord plegen. Robert is al jaren bezig om bij Prinses Sprookje weg te gaan. Hij heeft langdurige affaires met Evelyn, een Puertoricaanse serveerster uit een koffietentje en met Rebecca a.k.a. het Lege Vat, iemand die hem een pakje uit Nederland kwam brengen. Robert geeft geld uit als water en dreigt daardoor in de problemen te komen, maar dan breekt hij dankzij mevrouw Fischer door met een literair kookboek getiteld De Pools-Joodse Keuken in 69 Recepten. Wonder boven wonder krijgen Robert en de sprookjesprinses toch nog een zoon, maar kort daarna gaan ze uit elkaar. Het is deze zoon die dit verhaal optekent en het leven van zijn vader reconstrueert tot aan het tragische einde aan toe. Hilarisch en absurdistisch verhaal zoals alleen Arnon Grunberg het kan schrijven. Leest als een trein. Compleet met de volledige bibliografie van Robert G. Mehlman.
  
  p. 206: Als je iemand mist, ga je diegene haten om aan dat gemis een eind te maken. Iemand die je mist, moet uit de weg worden geruimd, overwonnen, vernietigd. Haat is de zee waarin al het missen samenvloeit.
  
  p. 229: Tussen het hoofdgerecht en het dessert las ik voor uit een boek, ik weet niet meer welk boek. Het was een vertaling uit het Noors of Zweeds, dat staat me nog bij, er stonden mooie passages in, en ik dacht dat je dat eigenlijk vaker zou moeten doen, mensen voorlezen tussen hoofdgerecht en dessert. Eens!
• 
  Tristan

  Gelezen voor Nederlands 3e periode 5VWO
  
  3,25
  
  Jezus Christus dit boek is eindelijk uit. Heb dit boek eigenlijk alleen in de les steeds gelezen en daarom ging het zo langzaam. Tevens heb ik de laatste helft van het boek in 1 week gelezen dus ja.
  
  Fantoompijn was tijdens het lezen niet zo’n heel leuk boek. Ik weet zeker dat het vooral kwam omdat ik er dus zo lang over deed. Uiteindelijk vond ik het vanaf 40% wel echt leuk. Er zat niet echt een verhaal in maar toch was het interessant en leuk om te lezen.
• 
  Elisa

  Tirza maakte destijds zoveel indruk dat de naam Arnon Grunberg een garantie leek voor een goed boek. Fantoompijn viel op dat vlak aanvankelijk tegen... zowat 250 bladzijden lang vroeg ik me af waar het verhaal heen moest en waar die overtollige informatie voor nodig was. Net toen ik het wilde opgeven, werd het toch nog goed. En zoals het spreekwoord zegt: eind goed, al goed. Al had het boek heel wat beter geweest als het eerste deel eruit geschrapt was.
• 
  Boris

  Het klikte echt niet met de schrijfstijl en het wereldbeeld, maar het verhaal op zich is natuurlijk wel erg goed. Niet meteen de neiging direct nog een boek van hem te lezen, maar binnen een jaar zal het wel nog eens van komen.
• 
  Inge

  Frech, geistreich, provokativ.
  
  Nach einem flotten Anfang gibt es einige Längen.
  
  Was darf man als Autor alles mit seinen Lesern anstellen?
  
  Arnon Grünberg weiß, wie man das ausreizen kann.
  
  Ich habe es geschafft, das Buch zu Ende zu lesen..
  
  Aber sagt nicht, ich hätte euch nicht gewarnt.
• 
  Ettie Edens

  Er zitten een paar prachtzinnen in dit boek die ik niet had willen missen en het einde is ook wel mooi te noemen, maar meer dan ook niet.
• 
  Reinhout

  Een virtuoos schrijver, maar het boek kon me niet genoeg boeien. Grunbergs pareltjes van zinnen en donkere krochten van gedachten verzachten wel veel van dat leed.
• 
  Ernst Cloete

  Crazy life, relationships, mistresses and memories. Makes one think about life a bit differently.
• 
  Anouk Verniers

  Ik weet niet goed hoe ik mij hier bij moet voelen. Ik twijfel tussen deprimerend en grappig. In ieder geval absurditeit ten top.
• 
  Khrystyna Semeryn

  «Ненависть – це море, у яке стікаються ріки туги»
  
  ЄВРЕЇ? Про єврейського письменника і мешканця Нью-Йорка Арнона Грюнберга (нар. 1971) пишуть як про зірку сучасної нідерландської літератури. Мені – дослідниці єврейських аспектів у літературі-культурі – щастить натрапляти на них у тих місцях, де цього не завжди чекаєш. Ба більше, роман «Фантомний біль» іронічно прив’язує єврейськість, більш-менш мені знайому, й «нідерландськість» – у яку він став, фактично, першим мостом (не враховуючи, звісно, ще недочитаних перекладів Ярослава Довгопола – прим. відгук написаний рік тому, на той час ще недочитані були). Хоча, насправді, і єврейське, й нідерландське тут так само є фантомним.
  Ця книжка Грюнберга дуже віддалено нагадує форму годинника Далі, її легше описати через мережу спільнокореневих: тягуча, розтягнена, зрештою, тигель. Опинитися усередині неї означає на трохи випасти з реального часу, вибути з власної аксіології, відчути нудоту пілота, що втрачає координати землі у польоті.
  
  NO SPOILERS. Загальні обриси історії банальні: тут є середнього таланту письменник із тягарем підіпсутої душі, три (не) його жінки, (його) література до/після (чи, радше, літературний кар’єризм і «штукарство»), трохи психоаналізу, дещиця геопоетики і єврейське практично без євреїв. Себто майже суцільні фантоми. Протагоніст (який так по-модерністськи залишається антогоністом для себе самого) живе банальне, зі сплесками, емоційно бідне життя. Його суперечливий характер ніби іноді видається хворобливо інтровертивним, а іноді – цинічним екстравертованим.
  
  ЩО ШУКАТИ? Текст неочікувано афористичний – побоюєшся про долю чергової думки, чи не в прокрустове ложе її втиснено, але щоразу приємно дивує доречність, нетривіальність і безумовна літературна вправність афоризмів. Ще одна властивість – це регулярне переживання маленького шоку, який інколи може сусідувати з нудотою. Атмосфера гниття, передусім, гниття морального, розкладу, про яку він сам часто говорить, переслідує персонажів і читача у надмірно чітких деталях на кшталт застряглої їжі в зубах чи кривавої мастурбації. Відтак, психоаналітичний дискурс тут має більше, ніж серйозний сенс. Глибше у плетиві цього з вигляду сіруватого тексту можемо віднаходити постмодерністські натяки і прийоми: чи не найочевиднішим є симулякризація єврейського від імені Ребекки, яка, «не маючи н�� краплі єврейської крові», для суспільства є майже архетипною «єврейською нареченою» Мельмана, до самого Мельмана з його фікційно-реальною біографією роду. Тим далі, автобіографічний дискурс не тільки простежується, а й лякає, тож ідентичнісні колізії головного персонажа, його зв’язки (чи їхня відсутність) із самим письменником Грюнбергом заслуговують на рефлексію – як читацьку, так і наукову.
  Книга цілком неоднозначна, переповнена брехнею, зрадами, ілюзіями і тотальним невдоволенням, яке доходить до інсценізацій власної смерті. «Ненависть – це ��оре, у яке стікаються ріки туги», – ця одна з багатьох фраза разом із концепцією смерті, з позиції якої «життя надто довге», може претендувати на роль домінантного мотиву. Не гарантую ані шоку, ані великого здивування, та й задоволення від прочитання у звичному сенсі теж ні. Але як чергова спроба поміркувати над людською природою, покопирсатися у начебто чужій душі з її демонами і бридкими деталями, у чужих стосунках і досить банальних перверзіях, зрештою, ніхто не скасовував екзистенціальні питання самотності, відчуженості, божевілля, смерті. До всіх них, очікувано, роман не знаходить жодного ключа – але шлях, пошук тут грає головну роль.
  
• 
  Leen

  Harpo is de zoon van de beroemde kookboekenschrijver Robert Mehlman. Maar voor hij kookboekenschrijver werd, was Robert een ‘gewone’ schrijver, die overal succes had met zijn boek 268 op de wereldranglijst, dat hij schreef over zijn vader, zogezegd een beroemde tennisspeler – beroemd omdat hij eens in de kuit van zijn tegenstander had gebeten.
  Robert trouwde met de sprookjesprinses, raakte in een schrijversdip, de schulden stapelden zich op, hij trok er op uit met een volslagen onbekende vrouw ‘Het Lege Vat’, en daarover schreef hij een boek dat Harpo aan ons, de lezers, voorstelt. Het verhaal van zijn vader, zijn twee minaressen, zijn echtgenote Prinses Sprookje, en het schrijven van een literair kookboek dat hem op slag wereldberoemd maakte.
  
  Absurd, compleet geschift, niet normaal! Zijn woorden die bij Robert Mehlman passen en bij het verhaal. Het wordt op de achterflap vergeleken met De avonden van G. Reve dat ik persoonlijk slaapverwekkend saai vond want daar gebeurt nu eens echt NIKS in, terwijl ge in Fantoompijn verderleest omdat ge toch wel wilt weten hoe het met die aan de grond geraakte schrijver zal aflopen – vrij goed, zo blijkt uiteindelijk – en tja het is gewoon leuk om te lezen!
  
  Fragmentje, hoe Robert zoenen met Het Lege Vat in een reuzenrad beschrijft.
  
  "Eerst voorzichtig, later steeds minder voorzichtig, alsof we de teleurstelling van ons af moesten zoenen, met veel geweld, zoals je wc’s schoonmaakt die al tijden niet zijn schoongemaakt. Het bruin heeft zich goed vastgekoekt aan het porselein."
  
  Over missen zegt Robert:
  
  "Dat was wat ik deed, dat was de activiteit die ik uitoefende, missen, en op dat moment leek het alsof er niet aan dat missen te ontsnappen viel. Nu niet, in het verleden niet en in de toekomst al helemaal niet. Het zou alleen meer worden, tot het als een soort mist om me heen zou hangen, een ondoordringbare mist. (…) Als je iemand mist, ga je diegene haten om aan dat gemis een eind te maken. Iemand die je mist, moet uit de weg worden geruimd, overwonnen, vernietigd."
• 
  Jim Elkins

  How fair is it to judge a book according to how memorable it is? [return][return]Here is a book I read last year, and forgot to review at the time. Since then I have entirely forgotten it. Even the back cover fails to remind me. It has vanished from my memory, and to revive it I would have to start reading the book again. And even then, how far would I have to read before I remembered? A page? Ten pages? Half the book? And what kind of memory would I retrieve? A cloudy thought about how I felt when I finished the book? Some particular scene, an insignificant detail or phrase? What comprises an adequate memory of a book?[return][return]I don't read a lot of fiction by some people's standards; I try to read a book a week. That means this book is now buried by at least fifty, and possibly hundreds, of books I have read since then. I will never remember it, and -- the painful truth of the marketplace -- now I judge the book because it has failed to stay in my memory.[return][return]The editor of "Poetry" once told me he reads 60,000 poems a year. In my job, I see about that many images (paintings, visual artworks). By comparison I only read 50 or so novels every year. There isn't that much competition, and a good novel really should be able to stay in my mind, even faintly. This one did not.
• 
  Ubik 2.0

  
  
  Si tratta di un libro talmente insulso che devo affrettarmi ad abbozzare un commento prima di dimenticarne totalmente il contenuto…
  
  Il personaggio principale è uno scrittore in crisi creativa ed economica che seguiamo attraverso due linee narrative alternate, una in rapporto alla moglie psichiatra con cui litiga in continuazione, l’altra con un’amante conosciuta per caso. Durante tutto il chiamiamolo romanzo non accade praticamente nulla di significativo!
  
  Solitamente i romanzi in cui non accade niente hanno il loro punto di forza nella scrittura e/o nel modo originale di trattare i personaggi; qui no! Lo stile è quello già incontrato e molto meglio sviluppato in tanti romanzi, specie americani, dell’ultimo trentennio, con personaggi stravaganti e dai comportamenti piuttosto infantili, un po’ spensierati e un po’ bislacchi, velleitari e petulanti: mi viene in mente qualcosa di John Irving o di Kurt Vonnegut, un’ombra di Philip Roth, che tuttavia sono grandi maestri e sanno avvincere il lettore dalla seconda pagina.
  
  Questo sciagurato epigono invece sembra quasi scrivere per respingere il lettore…ed è quasi per dispetto che sono arrivato alla fine del libro, con gran fatica e sensazione di spreco totale di tempo.
  
• 
  Michael Flick

  Slapstick meets literary fiction. A novel-wiithin-a-novel, a son's memories of his father and his father's memories of the ups and downs of being a "famous" writer.
  
  All Grunberg is worth reading. He is, perhaps, the finest living Dutch author (and too bad more Dutch authors aren't translated). Always funny--and profound.
  
  This book is a little bit off. It takes place in America, but nothing American has any effect whatsoever on its Dutch characters. He has a keen eye for place and time and character. Usually. Here, though America as a place, time, or character never appears. I can't understand why he bypassed the requirement that where you are has something to do with what happens and who you become.
  
  So, a little disappointing.
• 
  Peggy

  »Sommige mensen lijden omdat ze niet hoeven te leven. Ze hebben alles. Hun natje, hun droogje, een dak boven het hoofd. Maar ze hoeven niet te leven, want ze hebben alles. Als ze een boek waren geweest, zou een recensent vast schrijven: 'Aardig, maar de noodzak ontbreekt'.«
  
  I really enjoyed reading this book. It is humorous and full of expressions to remember!
• 
  Sophie

  Een beetje in een experimentele stijl geschreven, vreemde personages en springt van de hak op de tak. Dat maakt het moeilijk om met een van de personages mee te leven of ze zelfs maar te begrijpen. Ik was op geen enkel moment echt nieuwsgierig om verder te lezen. Grunberg heeft volgens mij al betere boeken geschreven.