Μαύρες διαθήκες: Δοκίμιο για τα όρια της ημερολογιακής γραφής by Νικήτας Σινιόσογλου

Μαύρες διαθήκες: Δοκίμιο για τα όρια της ημερολογιακής γραφής Reviews

• 
  Σωτήρης Αδαμαρέτσος

  Καρλ Σμιτ - Μάρτιν Χαιντεγκερ, δύο κορυφαίοι Γερμανοί διανοητές - συνοδοιπόροι της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία.
  Ο Νομικός (και αγαπημένος μου, όσον αφορά την διάσταση Εχθρού - Φίλου στο Πολιτικό) Καρλ Σμιτ, που "λιθοβολησε" θεωρητικά μέχρι θανάτου το Σύνταγμα της Βαϊμάρης και οδήγησε στην κατάρριψη του συνταγματικού νόμου από την Κυριαρχία του Αρχηγού, του Ενός.
  Απ την άλλη ο Φιλόσοφος Χαιντεγκερ που μίλησε για την Κατανόηση του Είναι μέσα στο Χρόνο (Ιστορία του Εδώ - μεταφυσική του Επεκεινα) και πίστεψε ότι ο εθνικοσοσιαλισμος είναι η απαρχή του επαναπροσδιορισμου του Είναι στην Ιστορία (οι λέξεις, με την φιλοσοφική τους έννοια εδώ).
  
  Ο Σινιοσογλου και σε αυτό το έργο ψηλαφιζει την πολιτική και φιλοσοφική σκέψη που έφτασε στα άκρα· εδώ όμως στην προσπάθειά της να αντιπαρατεθεί με την νεωτερικη σκέψη του Διαφωτισμού, μια παράδοση που εκφράζεται στα κείμενα του Ντε Μαιστρ και στην παρακμή της Δύσης του Οσβαλντ Σπενγκλερ.
  Αναγιγνωσκει και μας κατευθύνει εννοιολογικά μέσα από τα ημερολόγια - εξομολογησεις αυτών των ηττημένων και περιθωριοποιημενων πια, μετά το πόλεμο, διανοητων, το Glossarium του Καρλ Σμιτ και τα Μαύρα Τετράδια του Χαιντεγκερ.
  
  Κεντρικό επιστέγασμα της ανάγνωσης η διαπίστωση ότι ορισμένες φορές ο στοχασμός καθίσταται αυτοσκοπός και τολμά να επεκταθεί σε σχήματα πέραν της ηθικής, χάριν της ίδιας της αυτό-εκπλήρωσης του στοχαστή. Και στα δύο εξομολογητικα ημερολόγια - γραμμένα μετά την Πτώση του Γ' Ράιχ - είναι εμφανής η προσπάθεια των ηττημένων διανοητων να υπερασπιστουν την προπολεμικη στάση τους, πασχιζοντας να διαχωρίσουν τώρα την φιλοσοφία από την πράξη. Δυστυχώς η εμμονική μονοδιαστατη οπτική τους και η εμφανής μνησικακία τους απέναντι στην φιλελεύθερη νεωτερική σκέψη που επικράτησε μετά τον πόλεμο, τους εμποδίζουν να αποδεχτούν - ακόμα και μετά την ακαδημαϊκή περιθωριοποιηση τους (αμφότεροι αποπεμφθηκαν και δεν δίδαξαν έκτοτε) - την ήττα των ιδεών τους που οι ίδιοι πρόθυμα έδεσαν πάνω στο άρμα του εθνικοσοσιαλισμού. Η Άρνηση της Αποτυχίας και της Διάψευσης του στοχασμού τους είναι το τελευταίο τους νοητικό καταφύγιο, η πρόβλεψη της Πτώσης της Δύσης παραμένει η αέναη προσδοκία τους. Γι αυτούς η καταστροφή του Ανθρώπου είναι πλέον μονόδρομος.
• 
  foteini_dl

  Η εγγύτητα είναι παράξενο πράγμα. Να βρίσκομαι κοντά σε κάτι σημαίνει πως είμαι ήδη ξεκομμένος και μακριά του. Η εγγύτητα είναι μια απόσταση ειδικού τύπου.
  
  Μέσω αυτού του δοκιμίου, ο Σινιόσογλου μας φέρνει σε επαφή με δυο ανθρώπους που προσπάθησαν σε κάποια-όχι τυχαία-χρονική περίοδο να αποκοπούν από τον κόσμο γύρω τους. Και τι ανθρώπους. Δύο από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες που έχουν περάσει: το φιλόσοφο Martin Heidegger και το νομικό Carl Schmitt, οι οποίοι-για τους δικούς του λόγους ο καθένας-στήριξε (ο δεύτερος ουσιαστικά έστρωσε το έδαφος) το ναζισμό. Ο μεν πρώτος είδε στο φασισμό την έκφραση του ανολοκλήρωτου ευρωπαϊκού μηδενισμού, ο δε δεύτερος, κατά διαστήματα, είδε την έξοδο από την παρακμή της Δύσης .
  
  Βέβαια, και οι δύο είχαν ένα κοινό: ένιωθαν αποστροφή, ή πιο σωστά μίσος, για τον ξένο και την περιπλάνηση, καθώς γι’ αυτούς ο σταθερός τόπος (Raum) ήταν ο συνδετικός τρόπος των ανθρώπων και ο τρόπος που λειτουργεί ο κόσμος. Αυτός και ο διαχωρισμός σε φίλους και εχθρούς.
  
  Πραγματικά, αν εγώ ένιωσα να με κυριεύει το σκοτάδι όταν διάβασα τις 200 κάτι σελίδες του βιβλίου, ο Σινιόσογλου πρέπει να ένιωσε να τον ζώνει το απόλυτο έρεβος και ο ζόφος, μελετώντας τα Μαύρα Τετράδια του Heidegger και το Glossarium του Schmitt.
  
  Όσον αφορά, το τρίτο μέρος, το ημερολόγιο του συγγραφέα που στρέφεται γύρω από ένα ταξίδι και μια ομιλία στη Σιγκαπούρη, ήταν εκπληκτικό.
  
  Όσο κοντά κι αν βρεθώ σε έναν άνθρωπο, βρίσκομαι πάντα μακριά του. Άλλοτε, πάλι, είμαι τόσο μα τόσο μακριά, κι ωστόσο αυτός σκιρτά εντός μου, όπως συμβαίνει με τους τεθνεώτες. Είναι αρκετή η εγγύτητα; Ίσως ποθούμε κάτι ακόμη εγγύτερο από την εγγύτητα και πιο εγκάρδιο από τα παιχνίδια με τη γλώσσα.
  
  Υ.Γ 1. Ίσως οι Μαύρες Διαθήκες να είναι μια καλή αφορμή για να διαβάσω με άλλο μάτι μία έκδοση του ΜΙΕΤ που περιλαμβάνει δύο δοκίμια του Richard Sennett (Ο ξένος, Δοκίμια για την εξορία).
  
  Υ.Γ. 2. Η ψυχή των ανθρώπων δεν είναι πάντα άβυσσος. Ενίοτε είναι πυκνό σκοτάδι και προκαλεί απερίγραπτο τρόμο.
• 
  Ζαν

  Ο Νικήτας Σινιόσογλου έγραψε ένα γοητευτικό βιβλίο.Τόσο γοητευτικό, που καταφέρνει να κάνει λιγότερο απωθητική την επαφή με τα ημερολόγια των Καρλ Σμιτ και Μάρτιν Χάιντεγκερ και τις ιδέες που εκφράζονται σ' αυτά.
  Εξαιρετικό και το δεύτερο μέρος του βιβλίου, στο οποίο ο Σινιόσογλου υιοθετεί κι ο ίδιος την ημερολογιακή-εξομολογητική γραφή, στη διάρκεια μιας ομιλίας του στη Σιγκαπούρη. Η ομιλία αφορά τα ημερολόγια των δύο στοχαστών, τα οποία συνεχίζουν να τον στοιχειώνουν καθ' όλο το διάστημα του επαγγελματικού ταξιδιού του. Το κομμάτι αυτό το βρήκα πραγματικά ευρηματικό, καθώς ο συγγραφέας μοιράζεται προσωπικά συναισθήματα και σκέψεις, κάτι που όπως τόνισε στο πρώτο μέρος του βιβλίου, φρόντισαν τεχνηέντως ν' αποφύγουν οι Σμιτ και Χάιντεγκερ.
• 
  Maria

  Καθηλωτική γραφή ! Απίστευτο πώς μπόρεσε να προσεγγίσει τόσο γοητευτικά ένα τόσο δύσβατο πεδίο .
• 
  George

  Εξαιρετική γραφή! Πάντα σύγχρονο το θέμα του! Μια επιστημονική προσέγγιση δύο στοχαστων του φασισμου, των βιβλίων τους, την επιρροή τους στην επαρχη του εθνικοσοσιαλισμου αλλά και τις σκέψεις τους μετα την πτώση του. Το τρίτο μέρος είναι λιγάκι δυσνοητο ως προς το μήνυμα του. Φυσικά και ο συγγραφέας δεν τασσεται υπέρ του φασισμου αλλά πιστεύω επηρεάζεται από την φιλοσοφικη τους προσέγγιση ως προς το Είναι και την εγγυτητα του ως προς το περιβάλλον του. Ίσως! Γνώμες;
• 
  Ρένα Λούνα

  «Κι αν ακόμα νομίζετε πως όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν αδέλφια, δεν έχετε παρά να δείτε την ιστορία του Κάιν και του Άβελ»
  
  Ο Σινιόσογλου βουτάει στα άδυτα, στα "Μαύρα τετράδια" του Χάιντεγκερ, και στο "Glossarium" του Σμιτ, τα πνευματικά ζοφερά καταφύγια δύο διανοητών του πολυκέφαλου φασιστικού λόγου.
  
  Πρόκειται για τις εβένινες σκέψεις των ηττημένων στοχαστών του Τρίτου Ράιχ μέσα από το προσωπικό και ανθρώπινο (τι αμήχανη επιλογή λέξης..) εργαλείο της αφήγησης. Μάλιστα, μετά την πτώση του ναζισμού, ο λόγος τους προδίδει τη διάθεση εξομολόγησης και απογύμνωσης, όχι με ανάγκη απολογία, αλλά με στόχο την εσωστρέφεια ως χώρο και χρόνο, εκεί που επιχειρούν να επαναπροσδιορίσουν τη θέση τους μέσα στον εαυτό τους, ενώ αποτυγχάνουν να κρυφτούν στους στροβίλους της γλώσσας τους.
  
  Ο Σινιόσογλου παραθέτει με ευχάριστη διαφάνεια τους συλλογισμούς των αντιδιαφωτιστών, σε σημείο που είναι υποφερτοί, μιας και χρησιμοποιεί τον ίδιο του τον εαυτό ως ασπίδα προς τον αναγνώστη. Αναλύει τι φαίνεται ο φασισμός να αντιπροσώπευε στα μάτια τους, ο Χάιντεγκερ παθιασμένος με τη γλώσσα και το κράτος και ο Σμιτ πιο πνευματικός και νομοκεντικός, ανήσυχος με την εξαθλίωση της Δύσης.
  Τους ακολούθησε και στα φιλοσοφικά μονοπάτια, όπως το φυσικό δίκαιο, τον φυσικό τρόμο, το τι βρίσκεται πέρα από την ανθρώπινη ηθική, τη συνεχή δίψα για κυριαρχία, τον καφκικό νόμο που εξυπηρετώντας τον κυρίαρχο δεν αργεί να γίνει καφκικός εφιάλτης, σημειώνοντας πως χωρίς εχθρούς δεν υφίσται καμία παραμυθένια θέση, παρά μόνο ο ήχος του καταρράκτη να επιστρέφει στο βουνό, την πολυπόθητη αλλαγή των προνομίω��.
  Ευτυχώς όμως, το τρίτο μέρος του βιβλίου έρχεται σαν δροσερό νερό στον διψασμένο αναγνώστη. Ο Σινιόσογλου παίρνει την πένα του ημερολογιακού λόγου για να καταφέρει όσα απέτυχαν οι προηγούμενοι δύο: «Κατά καιρούς ξεμένω από ανθρώπους. Τότε μ’ αρέσει η μανία να εξαιρεθώ κι απ’ τον τόπο μου ακόμη, να μην τον βλέπω άλλο ούτε να γυρνώ εντός του.»
  
  Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας στη Σιγκαπούρη, ο συγγραφέας γίνεται φλανέρ με τους προηγούμενους στοχαστές σα σύννεφο από πάνω του: «Φαίνεται πως σύντροφο θα έχω στο ταξίδι τούτο τον Χάιντεγκερ. Πως μου έγινε έτσι άσχημη η εγγύτητα, δεν ξέρω». (οουφ)
  
  Έχουμε την ευκαιρία να δούμε μέσα από τα μάτια του συγγραφέα τους προηγούμενος στοχαστές δίπλα δίπλα, με τον Νίτσε και άλλους εχθρούς του οργανωμένου κράτους απέναντί τους, την κριτική στον νεωτερισμό, μακντόναλτς και άλλα ταχυφαγεία, θαυμασμό για τα συμπαθητικά μικρά αιλουροειδή της πόλης, το πως η Σιγκαπούρη βρέθηκε στη δίνη εθνικών συγκρούσεων δυτικού τύπου, το φρουτάκι durian και την αρχιτεκτονική που τον περιβάλει. Ο Σινιοσογλου στέκεται στο πως κάποια ογκώδη κτίρια μας τσαλαπατησαν τον ψυχισμό και ειρωνικά μας απομάκρυναν, πως η ομοιομορφία είναι γαλήνια εντός της φυσικής και όχι αυτή των ανθρωπίνων κατασκευασμάτων (κλείσιμο ματιού), ενώ καταλήγει να του ψιθυρίζει ο Χάιντεγκερ πως η εγγύτητα είναι η ιδανική απόσταση, ενώ ο ίδιος στέκεται σε άλλον ορισμό, με άλλες μετρήσεις:
  
  «Τα πρόσωπα που με πλησιάζουν είναι τόσο ξένα, ώστε νιώθω ασφαλής, λες και μια εύπλαστη μεμβράνη μας χωρίζει και μ’ ασφαλίζει, κάποιου είδους νεοπλατωνικό όχημα του εαυτού, μια ενδιάμεση χώρα ανάμεσα στο σώμα των άλλων και την ψυχή μου».
• 
  Myrto

  Καθώς πήγαινα στη σχολή σήμερα στη Ναντέρ, διάβαζα τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Στην μετακίνηση/ δεν ξέρω κι εγώ πόσα μέτρα κάτω από τη γη/ στο σημείο εκείνο που κρατά 4 λεπτά μέχρι το ρερ να διασχίσει την απόσταση από το Σαρλ ντε Γκωλ Ετουάλ μέχρι την Ντεφάνς/ εκεί/ όπου αν το πολυσκεφτείς παθαίνεις ασφυξία.
  
  Τι θα πει, είμαι εδώ τώρα; (224)
  
  Πριν δύο μέρες ήμουν στο Τσάινα Τάουν του Παρισιού και ψωνίζοντας λαχανικά και φρούτα και άλλα ασιατικά νόστιμα πραγματάκια, πράγματι ένιωθα τόσο οικεία εκεί! Πιο οικεία κι από ό,τι νιώθω στην ελληνική εστία. Και βεβαίως μακριά από τα παριζιάνικα γαλλικά και το παίδεμα του κεφαλιού, ανάμεσα σε κάποιου άλλου είδους γαλλικών, μάνγκο πολλών ειδών, κινεζικών κεφτεδακίων και νουντλς. Στην λαϊκή κοντά στο σπίτι μου δεν θυμάμαι να νιώθω έτσι.
• 
  Liana Chronea

  Πολύ ωραία γραφή, πάνω σ’ ένα πολύ δύσκολο θέμα. Δύο μεγάλα μυαλά συμπορεύονται με το ναζισμό. Τα ημερολόγιά τους, είναι αποκαλυπτικά των απόψεών τους, κι απέχουν αρκετά από τη γενική ιδέα του ναζισμού που επικρατεί.
  Ένα πραγματικά ενδιαφέρον τρίτο μέρος σαν κατακλείδα, από τον συγγραφέα που τόλμησε να "αποκρυπτογραφήσει" αυτά τα ημερολόγια.
  Πολύ αξιόλογο.
• 
  Nikos

  Εξαιρετικο δοκιμιο απο τον Σινιοσογλου που περιγραφει τις αποψεις τον Χαϊντεγκερ και Σμιτ οσον αφορα τον ολοκληρωτισμο και το πως συμβαδιζαν οι δυο τους με το Γ' Ραιχ.
• 
  John

  Αν και η ημερολογιακή γραφή είναι νομίζω αγαπημένο είδος του ίδιου του συγγραφέα , δεν αρκεί για να δικαιολογίσει τις φασιστικές ιδέες του Heidegger και Σμιτ και στο βιβλίο υπάρχει ιδεολογική ανάλυση γι'αυτό όσο και για τον φιλοσοφικό δρόμο που τους οδήγησε εκεί και έγινε πλυντήριο για πολλούς άλλους.
  Ο Σινιοσόγλου σκάβει αρκετά στον τρόπο σκέψης των δύο θετικά προσκήμενων στο φασισμό γερμανούς
  ( Martin Heidegger o θεωρητικός φιλόσοφος του γερμανικού ιδεαλισμού και Καρλ Σμιτ: ο «Kronjurist» του Τρίτου Ράιχ ) και επισημαίνει την προβληματική (αντισημιτισμός / πατριδολαγνία / ιδεαλισμός κτλπ )
  αλλά και καταβαραθρώνει τις δικαιολογίες τους όχι μόνο στο δικαστήριο αλλά και στα προσωπικά γραπτά τους (ημερολογιακή γραφή).
  Το συστήνω 100%.
  Επίσης το βιβλίο ( σαν έκδοση ) είναι πολύ καλοφτιαγμένο