Τα μαύρα λουστρίνια by Maro Douka

Τα μαύρα λουστρίνια Reviews

• 
  Katerina Charisi

  Εξαιρετική Μάρω Δούκα. Ήθελα πολύ καιρό να διαβάσω βιβλίο της και μου έτυχε αυτό για πρώτο. Πρόκειται για αυτοβιογραφικά κείμενα "χωρίς λογοτεχνική αξία" σύμφωνα με κάποιες κριτικές, με τις οποίες διαφωνώ κάθετα. Αλλά και πάλι, η βάση για όλα αυτά τα κείμενα είναι το γράψιμο και κάποιος που δεν ενδιαφέρεται για το γράψιμο ίσως δε βρίσκει κάτι να νιώσει σε αυτό το βιβλίο. (not a love story, folks!) Παρόλα αυτά είναι τόσο όμορφα γραμμένο που δε γίνεται να μη νιώσεις τίποτα. Κι αν το να νιώθεις δεν είναι κι αυτό λογοτεχνία, τότε κάτι έχουμε καταλάβει όλοι μας λάθος.
  
  Η νέα μου αγαπημένη μαζί με τη Λιλή Ζωγράφου. Διαφέρουν ριζικά στον τρόπο που προσεγγίζουν το κάθε θέμα - η Ζωγράφου είναι πιο πληθωρική, πιο φωνακλού, πιο τσαμπουκάς στα γραπτά της και σε τσιτώνει, ενώ η Δούκα βγάζει μια απίστευτη ορμή και δύναμη από πολύ βαθιά, αθόρυβα και χωρίς ούτε ένα θαυμαστικό, που τελικά σε ηρεμεί και σε χαλαρώνει.
  
  Έχοντας πιάσει έναν σχιζοφρενικό ρυθμό ανάγνωσης τον προηγούμενο χρόνο, διαβάζοντας μανιωδώς και νευρωτικά, νιώθοντας εξαντλημένη από το TMI αντί να μου έχει μείνει το παραμικρό, κάτι που άρχισε να με κουράζει τους τελευταίους μήνες με αποτέλεσμα να μην απολαμβάνω πια το διάβασμα, χαίρομαι πάρα πολύ που με αυτό το βιβλίο χαμήλωσα λιγάκι τους τόνους κι ένα βάρος έφυγε από πάνω μου.
  
  Από τη μέση περίπου κι έπειτα, είναι τόσες πολλές οι αναφορές σε αναγνώσματα που αν θέλει κάποιος να ψαχτεί θα έχει για πολύ πολύ καιρό λόγο να ξεφυλλίζει ξανά και ξανά αυτό το βιβλίο.
  
  Σίγουρα σκοπεύω να αποκτήσω όλα τα βιβλία της με κλειστά μάτια, χωρίς την ανάγκη να διαβάσω το οπισθόφυλλο. Το όνομα Μάρω Δούκα μου αρκεί. (Μαζί με της Ζωγράφου, του Μάτεσι ...και του Στίβεν Κινγκ. Αλλά αυτά είναι άλλη ιστορία.)
• 
  Elektra Alexaki

  Στο βιβλίο αυτό η Μάρω Δούκα αποπειράται να αποτυπώσει το πώς γράφει, το γιατί, το πρώτο έναυσμα και τα πρώτα ερεθίσματα που την οδήγησαν στην "ανερμήνευτη κατ' ουσίαν διαδικασία της γραφής". Καταγράφει την προσωπική της ιστορία στη σχέση της με το γράψιμο, όπου κατατρύχεται από ιδέες "που φτερουγίζουν εκνευριστικά" και "αγωνίες που ροκανίζουν επίμονα", στοιχεία δηλαδή χωρίς τα οποία δεν μπορεί να υπάρξει ο συγγραφέας.
  
  Γυρίζοντας πίσω στα παιδικά της χρόνια στα Χανιά κατορθώνει να εντοπίσει την πρώτη φορά που της πέρασε από το μυαλό η λογοτεχνία, δηλαδή αυτή η "αθόρυβη στη ροή του χρόνου και αθέατη στα χαμηλά που ψηλαφίζει την αγωνία του ανθρώπου και αποτυπώνει τον αγώνα του". Αργότερα, προστέθηκε η ανάγκη, "υπό μορφή αντίστασης" να εκτεθεί δημόσια. Στο ενδιάμεσο, οι αναμνήσεις της από τη φοιτητική της ζωή στην Αθήνα, τα διαβάσματά της, καθώς αυτό που ήθελε ήταν να συλλάβει "την κίνηση του κόσμου, την περιφορά της γης, τις αντιθέσεις που διέπουν μια κοινωνία".
  
  Τι είναι, όμως, το γράψιμο; Αυτή η απορία επανέρχεται καθώς περιπλανάται στον χρόνο και στις αναμνήσεις της, που είναι διάστικτες από οικογενειακές τραγωδίες και προσωπικές συγκλονιστικές περιπέτειες, μέσα στη δίνη της ελληνικής ιστορίας. Ταυτόχρονα, αναφέρεται στους σπουδαίους συγγραφείς που την "συνόδευαν" και της έδωσαν την ευκαιρία να αποθηκεύει "για τα χρόνια που θα έρχονταν", για το πώς κρατούσε σημειώσεις -έχοντας μερικές φορές λησμονήσει τι ήθελε να εννοήσει ή να επισημάνει πριν από καιρό, με αυτές-, για το πώς ταξινομούσε τα βιβλία της, πάντοτε "με τη γεύση του ταξιδιού μέσα της".
  
  Η Μάρω Δούκα περιηγείται στα χρόνια που γνώρισε τον άντρα της, επιτρέποντάς μας να γνωρίσουμε τη σχέση δύο ανθρώπων που ζούσαν "ηρωικά χρόνια", ημιπαράνομοι και οι δυο τους, "ξεκρέμαστοι αλλά ποτέ απελπισμένοι" και αφιερώνει αρκετές σελίδες στα έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων που την καθόρισαν, περισσότερο ή λιγότερο. Πάντοτε επανέρχεται στο ερώτημα "τι είναι το γράψιμο;", ενώ παράλληλα φανερώνει και την αγωνία κάθε βιβλιόφιλου ότι δεν θα προλάβει να διαβάσει όλα τα βιβλία που θα ήθελε.
  
  Αυτό που είναι, όμως, αξιοπρόσεκτο πέρα από την αναφορά στην τέχνη της ανάγνωσης και της γραφής είναι και η ανάδυση του χαρακτήρα μιας γυναίκας που ήθελε να σπουδάζει, να μαθαίνει συνεχώς. Μετά τη Φιλοσοφική ήρ��ε η Ιατρική Σχολή και, παράλληλα, η δήλωση: "είχα την ιδέα ότι είμαι αγράμματη. Τόση προσπάθεια και βρισκόμουν ακόμη στην αρχή της αρχής. Σαν να μην είχα διαβάσει τίποτα, να μην είχα μάθει τίποτα". Τι περισσότερο να θαυμάσει κάποιος σε μία συγγραφέα με τη δική της πορεία, αν όχι τη σεμνότητα και την έκθεση των πιο μύχιων σκέψεων της, σκέψεων που μοιραζόμαστε όσοι έχουμε πραγματικά κατανοήσει τη σωκρατική σκέψη και την αέναη πορεία προς τη Γνώση;
  
  Κι ύστερα, η συγγραφέας αναφέρεται στο κάθε μυθιστόρημά της ξεχωριστά, στο πώς ήρθε κάθε φορά η έμπνευση, πώς διεξήχθη η έρευνα σε πηγές -ας μην ξεχνάμε ότι η Δούκα σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία- παράλληλα με την καταβύθισή της στο τι είναι η γλώσσα: "μόχθος, ήθος, αυτογνωσία" αλλά και "η επαφή μας με τη φύση, η συνομιλία μας με την Ιστορία". Παραθέτει, βέβαια, και τα συναισθήματά της για την κριτική που δέχτηκε από συναδέλφους της -κριτική θετική αλλά και αρνητική και κακοπροαίρετη. Ειδικά για την αρνητική κριτική ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί ότι η Μάρω Δούκα τολμά να εκφράσει με ειλικρίνεια την πικρία για τους λιβέλους που γράφτηκαν εναντίον της, αλλά και το πόσο συνέβαλε στην πορεία της η γνωριμία με σπουδαίους διανοητές, όπως με τον Γιάννη Ρίτσο.
  
  Σημαντική θέση στο βιβλίο της κατέχει η πόλη της, τα Χανιά. Αυτά αποτέλεσαν τη βάση για όλα της τα ταξίδια και για τις περιγραφές άλλων πόλεων και καταστάσεων, αφού σε όλες τις πόλεις "τα ίδια παραμύθια, τα ίδια δράματα, οι οικογένειες. Σε όλες τις πόλεις οι ίδιες συναλλαγές... τα ίδια συμβόλαια, οι απαγορευμένοι έρωτες, οι θάνατοι, οι χωρισμοί". Παρούσα στο έργο της η Κρήτη με την ξεχωριστή της παράδοση, τις μαντινάδες, τα ριζίτικα, τις αναμνήσεις από αγαπημένα πρόσωπα, από τα σχολικά γεγονότα, από το ξεχωριστό φυσικό περιβάλλον του νησιού.
  
  Και ως το τέλος, διαφαίνεται πάντα παρούσα η σχέση της συγγραφέως με τη μνήμη, "την πιστή και αφοσιωμένη συντρόφισσά της", στη διαδικασία της γραφής κατά την οποία "αφήνουμε τα ίχνη της διαδρομής μας από τον άνω στον κάτω κόσμο".
  
  "Τα μαύρα λουστρίνια" μπορούν να διαβαστούν είτε μετά από την επαφή με κάποιο μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα ή και προτού κάποιος ξεκινήσει την επαφή με το έργο της. Αποτελεί ένα εκτενές αυτοβιογραφικό σημείωμα με σημεία που ξεχειλίζουν από λογοτεχνικότητα, παρά τις αντίθετες κρίσεις που έχουν διατυπωθεί. Αλήθεια, είναι δυνατόν να γράψει κάτι οποιοσδήποτε λογοτέχνης που να μη φέρει τη μαγική επίδραση της Τέχνης του; Το ίδιο και σε αυτό το βιβλίο. Αναμνήσεις, καταγραφές ονομάτων συγγραφέων και ποιητών που, όμως, σε καμία περίπτωση δεν οδηγούν στην ανία. Αντίθετα, περιτρέχοντας τον χρόνο που έχει διαβεί στην προσωπική διαδρομή της συγγραφέως αλλά και στην πρόσφατη ταραγμένη ελληνική ιστορία της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, συνταξιδεύει ο αναγνώστης και νιώθει να μοιράζεται πολλά κοινά με την συγγραφέα.
  
  Προσωπικά, έχοντας σπουδάσει το ίδιο αντικείμενο με τη Μάρω Δούκα στη Φιλοσοφική Σχολή, ένιωσα μέσα από αυτό το βιβλίο να γνωρίζω καλύτερα τον εαυτό μου όσον αφορά τη σχέση μου με την Ιστορία, τη μνήμη, τη γλώσσα και την εμμονή μου να πειραματίζομαι με τις λέξεις και να ανατρέχω στις πηγές όταν επιδιώκω να συνθέσω μια αφήγηση. Επίσης, έχοντας ζήσει στα Χανιά, ένιωσα να ταξιδεύω σε κάθε γωνιά της αγαπημένης αυτής πόλης, κάποιες δεκαετίες πριν, μέσα από το βλέμμα της συγγραφέως και την αγάπη της για τον ξεχωριστό αυτό τόπο. Δεν έχω παρά να την ευχαριστήσω για αυτήν την κατάθεση ψυχής και να την διαβεβαιώσω ότι η ειλικρίνεια της γραφής λαμπυρίζει και είναι αδύνατο να σκιαστεί από αρνητικά σχόλια ή μικροπρεπείς αναφορές.
• 
  Constantina

  Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα για την Μάρω Δούκα, το συγγραφικό έργο και την άποψη της για την Ελλάδα που έζησε και ζει.
• 
  TheAuntie

  
  δυο αστεράκια και μισό
  
  Βιβλία που τα έχω διαβάσει πολλές φορές, ορισμένα που δεν έχω μπορέσει ακόμη να τα διαβάσω, μερικά που τα προορίζω για τις δύσκολες ώρες, κάποια που τα έχω αφήσει στη μέση, άλλα που τα έχω λατρέψει. Τα θεωρώ όμως όλα εξίσου περιουσία μου, τα έχω όλα ξεφυλλίσει και τα έχω μυρίσει, τα γνωρίζω. Μάρω Δούκα, Τα μαύρα λουστρίνια, εκ. Πατάκη σελ. 60
  
• 
  Faedra

  Αυτοβιογραφικο βιβλιο με πολλή αναζήτηση, αμφισβήτηση & αυτοκριτική. Πολυδιαβασμενη και αγωνιστρια η συγγραφέας. Όμως τα "Μαύρα Λουστρινια" δεν αποτελούν ένα λογοτεχνικό μυθιστόρημα αλλά μια καταγραφή προσωπικών γεγονότων και ψυχαναλυτικων σκέψεων.
• 
  Rena

  Ένα κατά παραγγελία καλογραμμένο βιβλίο, καμίας όμως λογοτεχνικής αξίας.
  
  Το μόνο που θα μου μείνει είναι τα διαβάσματα της συγγραφέως. Πολύ θα ήθελα να είχα το χρόνο να διαβάδω έστω τα μισά.
  
  Ομως έχω και μια απορία. Ποιά είναι σήμερα η άποψή της για την Σ. Βούλτεψη. Έχει αλλάξει γνώμη ή είναι ακόμα θετικά διακείμενη λόγω της οικογένειας και την νονάς της;
• 
  Searchingthemeaningoflife Greece

  [...]Και έμαθα από τότε ότι το κακό που μας βρίσκει δεν είναι ποτέ τόσο κακό όσο θα μπορούσε να είναι.[...]
  [...]Έρχονταν τα χελιδόνια, αλλά εγώ είχα πια μεγαλώσει και δεν τα 'βλεπα.[...]